THIỀU QUANG BIỂN ĐỎ

FB Trần Tuấn

 

Lính Mỹ đổ bộ vào ĐN 1965

Nếu như William Cook, người lính Mỹ đầu tiên nằm lại bán đảo Sơn Trà năm 1845 vì bệnh kiết lỵ, thì người lính Mỹ đầu tiên ngã xuống bãi biển Xuân Thiều – Nam Ô trong cuộc đổ bộ đầu tiên của người Mỹ vào Việt Nam trưa ngày 8.3.1965 lại chính bởi đạn…Mỹ
Cũng như Sơn Trà, bãi Biển Đỏ (Red Beach) Xuân Thiều lịch sử cũng đang bị lãng quên

THIỀU QUANG BIỂN ĐỎ
o Trần Tuấn

Red Beach – địa danh hằn sâu trong tâm khảm những người lính Mỹ từng tham chiến ở Việt Nam và cả với vợ con họ. Doanh nhân Hoàng Tiến Dũng – chủ Khu du lịch giải trí biển Xuân Thiều, kể: Năm ngoái, tại bãi biển này, ông tình cờ tiếp xúc một nữ du khách khoảng 40 tuổi đến từ Folorida, Mỹ. Sau khi tha thẩn khắp bãi biển, chụp ảnh quay phim, bần thần bên tấm đá trắng Non Nước khắc nổi mấy chữ “Red Baech Resort & Spa” phía trước khu nghỉ, người đàn bà mới thổ lộ, rằng mình thay mặt người cha đã già yếu của mình để sang Đà Nẵng – Việt Nam tìm lại nơi này.

Cha của Christin, tên người phụ nữ nọ chính là một trong những người lính Mỹ đầu tiên đổ bộ vào Việt Nam trên bãi biển Xuân Thiều này xế trưa ngày 8-3-1965. Cuộc đổ bộ là phát pháo mở màn cho cuộc “chiến tranh cục bộ” khốc liệt theo lệnh của Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson vào chiến trường miền Nam. Không chỉ còn là súng đạn Mỹ, mà giờ đây cuộc chiến trực tiếp bằng con người, bằng xương thịt lính Mỹ, để rồi kết thúc bằng sự ngã xuống của trên 46 nghìn quân nhân Mỹ trên mảnh đất xa lạ, hơn 30 nghìn người khác về nước với thân thể tàn phế…

Cha của Christin không bị thương, nhưng vết thương tinh thần khiến ông khắc khoải. Tôi hỏi ông Dũng, không biết ông đã đọc cuốn “Chiến tranh Việt Nam – Được và Mất” của sử gia người Mỹ Nigel Cawthorne Nhà xuất bản Đà Nẵng ấn hành lần đầu tại Việt Nam năm 2007 chưa. Cuốn đó in không nhiều, chưa được đưa lên mạng, lại điệp vào vô số sách về chiến tranh Việt Nam, nên không phải ai cũng có.

Trong đó có chi tiết chưa mấy ai biết, đó là người lính Mỹ đầu tiên bỏ mạng tại Đà Nẵng ngay trong ngày đầu tiên quân đội Mỹ đổ bộ vào miền Nam trên bãi biển Xuân Thiều, lại chính bởi đạn Mỹ. Sự việc diễn ra trong một cuộc tuần tiễu đầu tiên của lính thuỷ Mỹ bên ngoài những ngọn đồi phía tây Đà Nẵng.

“Lúc đó vào ban đêm và không gian xứ nhiệt đới này tràn ngập những tiếng động kỳ lạ khiến người ta dễ liên tưởng đến những hình bóng kỳ dị di chuyển trong những khu rừng rậm vây quanh. Một toán tuần tiễu 3 người liều lĩnh ra ngoài, hai trong số đó bị lạc đường phải mò mẫm đằng sau đồng đội của mình trong bóng đêm. Anh ta quay lại và khai hoả làm tử thương hai người lính kia. Cuộc chiến tranh Việt Nam chính thức khai mào bằng những thương vong đầu tiên của lính Mỹ”- Cawthorne viết.

Báo chí Mỹ những ngày đó in hình tướng Frederick J. Karch, người chỉ huy cuộc đổ bộ, vốn là cựu binh thế chiến thứ II, cổ đeo tràng hoa trong cuộc đón tiếp của chính quyền sở tại nhưng gương mặt tịnh không có nụ cười. “Người ta hỏi rằng tại sao lúc đó tôi không cười. Nếu tôi làm điều đó thì hình ảnh này cũng sẽ được ghi lại. Và khi bạn có một đứa con bị giết ở chiến trường Việt Nam, bạn ắt sẽ không thích thú gì hình ảnh ông tướng chỉ huy đang mỉm cười với vòng hoa quanh cổ như thời điểm đó …”, tướng Karch sau này kể lại.

Bờ biển Đà Nẵng là mảnh đất của thật nhiều những sự kiện “đầu tiên” trong lịch sử chiến tranh. Điều này thì một người ham mê đồ cổ, giao du rộng với giới làm sử cả nước, hiện đang nắm giữ bộ sưu tập cổ vật khổng lồ niên đại đến 2.500 năm như ông Hoàng Tiến Dũng thì rành rẽ. Đó là ngày 10-5-1845, William Cook – người lính Mỹ đầu tiên nằm lại Việt Nam trong lịch sử bang giao và cả xung đột giữa hai nước. Là lính hải quân trên chiến hạm lừng danh USS Constitution của Hoa Kỳ từ cuối thế kỷ 18, nhưng William Cook lại chỉ là anh lính chơi đàn trong ban nhạc chiến hạm. Trong chuyến hải hành dài 495 ngày đêm vòng quanh thế giới lần cuối cùng của chiến hạm cổ này trước khi vào viện bảo tàng Charlestown – Boston, đến vịnh Đà Nẵng, William Cook bị ốm và qua đời. Thân xác chàng lính Mỹ được chôn cất tại bờ biển Sơn Trà, chính nơi 13 năm sau, rạng sáng ngày 1-9-1858 chứng kiến phát đại bác xâm lược đầu tiên của liên quân Pháp – Tây Ban Nha …

Trên 3.500 lính thuỷ quân Mỹ theo tàu há mồm ngày ấy đổ bộ lên Xuân Thiều khá chật vật trong sóng to gió lớn. Bãi biển này thường vào buổi sáng sớm hoặc chiều tà, nhất là khi trời lạnh, thời tiết xấu có sương xuống, ánh mặt trời khúc xạ qua những rặng núi phía tây chếch hướng đối diện làm cho mặt biển đỏ rực. Theo ông Dũng, đó có thể là lý do khiến lính Mỹ đặt ngay cái tên cho bãi biển này là Red Beach – bãi Biển Đỏ.

“Tôi quyết định đầu tư vào đây cũng từ cái màu đỏ gắn với sự kiện lịch sử có một không hai ấy. Vợ tôi quê ở đây, mười mấy năm trước đám cưới của tôi diễn ra trên bãi biển này, khi ấy còn hoang sơ”, ông Dũng trải lòng. Dự định ông sẽ xây dựng một khu lưu niệm nhỏ mang tên Red Beach với tầng hầm, phòng trưng bày những chứng tích, hình ảnh, bút tích của những lính Mỹ ngày ấy, bây giờ khi quay lại Việt Nam. Ông bảo, ở Mỹ hiện có những câu lạc bộ, những trang web mang tên “Biển Đỏ” của những cựu binh một thời …
* *
Ông Nghiêm Do thú thực với tôi rằng, họ Nghiêm của ông hiện ở làng Xuân Thiều này rất ít, và cũng không rành rẽ cố hương phương nào, nhưng đã ở đất này bao đời rồi. Gương mặt hiền từ, cung cách nói năng nhẹ nhõm chuẩn mực, nhưng cuộc đời người đàn ông vừa bước qua tuổi 60 này khá nhiều thăng trầm. Đang học tú tài thì bị bắt quân dịch, sung vào lính thông tin sân bay Phú Bài ở Huế. Hai năm ở lính, đào ngũ mấy lần không thành nên ông bị chuyển làm lính bộ binh. Năm 1972, trung sĩ Nghiêm Do đào thoát hẳn về Xuân Thiều khi ấy còn hoang vắng nằm im ở nhà. Giải phóng về, sau đợt học tập ở địa phương 7 ngày, ông khoác áo nông dân từ ấy, khi chưa đầy 30 tuổi.

Người lớn trẻ con trong làng khi ấy do chiến tranh loạn lạc nên thất học khá nhiều. Ít nhiều chữ nghĩa học được, ông trăn trở muốn chia sẻ với bà con xóm làng. Thế rồi, ban ngày ra ruộng, đêm về ông đứng lớp dạy bổ túc văn hoá. Từ những năm 1978 – 1979, ông tham gia Ban nông hội, phụ trách mảng kế hoạch của HTX Nông nghiệp xã Hoà Hiệp thuộc huyện Hoà Vang. Những năm ấy, Hoà Hiệp dần vươn lên dẫn đầu phong trào hợp tác hoá nông nghiệp ở cánh Bắc Hoà Vang, toàn huyện chỉ đứng sau HTX Hoà Tiến 1.

Năm 1997, chia tách tỉnh, Hoà Hiệp trở thành một phường của quận Liên Chiểu (nay là phường Hoà Hiệp Nam), ông Nghiêm Do được bầu làm tổ trưởng tổ dân phố 11 từ bấy đến nay, kiêm thêm công tác khuyến học, xoá đói giảm nghèo ở trường và địa phương. “Con mình mấy đứa đầu do điều kiện kinh tế khó khăn thời ấy nên sự học cũng không như ý, khiến mình day dứt. Đứa gái út đang học năm cuối đại học, thế là ổn. Giờ cùng với mấy anh em bạn bè và bà con thôn xóm làm được một số việc giúp các cháu nhỏ nhà nghèo trong xóm đừng đứt học, bỏ học là vui lắm rồi”, ông Nghiêm Do cười nhẹ nhõm.

Đoạn cuối cung đường biển Nguyễn Tất Thành sắp mở tiếp đi qua làng biển Nam Ô. Ngư dân Bùi Nhờ đang ở trần tiếp chuyện cán bộ ban đền bù trên mảnh sân ngoảnh ra biển sắp sửa thu hồi giải toả. Giá đền bù có lẽ khiến ông không thoả mãn. Cậu nhân viên đi rồi, ông quay sang tôi, vẻ phân trần : “Dự án mở đường, dân cũng phải chịu thiệt một phần bù vào hạ tầng. Biết vậy, nhưng cũng phải nói cho rõ ra, dân sẵn sàng ủng hộ”.

Lão ngư ăn sóng nói gió này một thời bị bắt quân dịch, ngày 29.3.1975 đã quẳng súng bỏ về làm biển miết từ đó đến nay. Ông còn nhớ buổi lính Mỹ đổ bộ lên bãi biển trước nhà, khi ấy 15 tuổi còn chạy ra xem. “Ba mẹ anh chị tiếp tế cho cách mạng, còn tui thoát không được phải đi lính địa phương quân gác vành đai phi trường. Nói thiệt, bây chừ cha con tui vẫn phải bám biển kiếm sống qua ngày, không dư dả gì, nhưng mà sướng, ưng làm chi cũng được, chứ như thời chiến tranh đạn lạc, thấy mà kinh …”.

* *

Hoà Hiệp Nam bây giờ có 49 tổ dân phố với khoảng 3.200 hộ dân, riêng khu vực Xuân Thiều có 20 tổ. Ghé nhà cựu chiến binh Phạm Viết Mười nguyên là chủ tịch xã Hoà Hiệp, hiện đương chức chủ tịch mặt trận phường, nghe ông phác sơ qua về một bãi biển Xuân Thiều ngày sau chiến tranh hoang sơ với dương liễu, xương rồng, sân bay dã chiến và cát, chứ đâu có con đường biển đẹp như tranh cùng những dãy phố san sát nhà cửa biệt thự cao tầng như bây giờ.

Câu chuyện nối về hiện tại, khi sắp tới có đến 5 tổ dân phố của Xuân Thiều phía trong bên này đường quốc lộ phải giải toả trắng, 6 tổ khác giải toả một phần ba để nhường đất xây dựng khu dân cư Hoà Hiệp 3, Khu đô thị Thuỷ Tú, chợ Nam Ô mới…

Hội chủ đình làng Xuân Thiều, cụ Huỳnh Xướng trong câu chuyện, nhắc đến hai chữ “Xuân Thiều” một cách tự hào. Cụ dẫn tôi ra đình, chỉ vào đôi câu liễn trước cổng : “Xuân thu thiên cổ lưu truyền phước – Đông hạ thiều quang chấn thổ ban”. Xuân Thiều lấy nghĩa từ chữ Thiều Quang – ánh sáng tươi đẹp của mùa Xuân. Rồi nơi đây sẽ đổi thay nhiều nữa, khang trang, tốt đẹp hơn, hy vọng là vậy.

Khi nãy, lúc tìm đường vào xóm trong, gặp những người đàn bà Xuân Thiều đang tranh thủ nắng gió rê lúa ra phơi bên đường biển. Bà Nguyễn Thị Mẹo, 49 tuổi, ở tổ 17, dừng tay cho biết, đây có lẽ là vụ lúa cuối cùng của gia đình trước khi giao đất để mở mang đô thị, người cũng phải chuyển đến nơi ở mới. Nhà có 5 sào rưỡi ruộng, tần tảo cũng đủ ăn, nay phải tính đổi nghề khác. “Chưa biết thế nào. Chỉ mong khi về chỗ ở mới, có phố xá nhà cửa đông đúc, tính cách buôn bán chắc cũng đủ sống …”.
* *
Chiều muộn, mặt trời gác núi phía sau lưng, ngóng mãi ra phía biển vẫn chưa thấy hiện lên sắc đỏ. Có lẽ tiết trời hôm nay thuận, biển hiền, không sương gió.

Chợt nhớ buổi trưa trung tuần tháng Bảy năm 2006, cùng cánh nhà báo, tôi ngồi trên chiếc phà bằng thép từ từ chui vào cái bụng khổng lồ của con tàu “há mồm” USS Peleliu của hải quân Mỹ đang đậu ngay vịnh biển Xuân Thiều này.

Con tàu là một bệnh viện khổng lồ trên biển khi ấy đưa theo 120 y bác sĩ của Mỹ và 7 quốc gia châu Á – Thái Bình Dương trong một sứ mệnh hoà bình hoạt động y tế, nhân đạo từ thiện giúp dân nghèo nhiều nơi vùng ven Đà Nẵng. Những cái bắt tay. Những nụ cười thân thiện. Không rõ có ai trong số hải quân Mỹ trên tàu là con em của những người lính từng đổ bộ lên dải cát này 45 năm về trước ?

Dịp ấy tôi về Hoà Quý bên biển Ngũ Hành Sơn cùng Joan Ngọc Mỹ Nguyễn, cô gái 23 tuổi gốc Vũng Tàu sinh ra lớn lên ở Little Sài Gòn (California), để ghi lại hình ảnh cô và nhóm bác sĩ trên tàu thăm khám, chữa bệnh phát thuốc cho người già, trẻ em.

Nhớ mãi câu nói tiếng Việt còn hơi nhịu của cô nha sĩ tình nguyện viên: “Người Việt mình vui quá hả anh, gặp ai em cũng thấy họ cười…”. Tấm hình con tàu “há mồm” hoà bình trên biển Xuân Thiều, và cả Ngọc Mỹ xinh đẹp bên những bệnh nhân Việt, có lẽ tôi sẽ tặng ông Dũng để đưa vào “kho ký ức” Red Beach của ông, một khi nó hoàn thành.

Để có thêm một thiều quang xanh thẳm, bên biển Xuân Thiều …

Xuân Thiều, 4.2010
Trần Tuấn